Homo sapiens,Homo (insangil) geni taşıyan türlerin günümüzdeki tek temsilcisidir. Arkeoloji ve fosil bilimi bu türün evrim yolculuğunda iki önemli kilometre taşı tespit eder:
1. “Anatomik Olarak Modern İnsan”ın zuhuru,
2. “Davranışsal Olarak Modern İnsan”ın zuhuru.
Birincisi biyolojik evrimle, ikincisi kültürel evrimle ilişkili görünür.
Bu ayrımın ima ettiği şey şudur: İlk insan, gerek anatomik gerekse zihinsel özellikleri bakımından bugünkü insanın aynısı veya benzeri değildi. Türümüzün ezelden beri aynı donanım ve kabiliyetlere sahip olduğunu düşünmek, bugün ne isek hep öyle olduğumuzu varsaymak, ancak insanın “tarihsel” varlığını yadsımakla mümkün olabilir. Oysa “insanın doğası yoktur, tarihi vardır” (J.O. Gasset).
Namaz kılalım veya kılmayalım, aslında hepimiz hayvanız; modern antropoloji Namaz Kılan İnsan diye bir insan türü tespit etmemiştir. İnsanı hayvanlar âleminin sıradan bir üyesi, ekosistemin faunal bir öğesi olmaktan kurtaran ve diğer türlere üstün kılan şey, genetik donanımı değil emek ve çalışmasının (sa’y) ürünü olan zihinsel ve entelektüel edinimleridir.
Emek ve çalışma insan türünü…